Jaeger-LeCoultre Compass Camera

In 1937 werd het officieel: de firma’s LeCoultre en Jaeger werden samengevoegd na meer dan 30 jaar intensief te hebben samengewerkt. In 1903 was de Parijzenaar Edmond Jaeger de uitdaging aangegaan om een van de platste zakhorloge-uurwerken van die tijd te maken. Hij had daarvoor de hulp ingeroepen van Jacques- David LeCoultre, kleinzoon van oprichter Antoine LeCoultre en meester-horlogemaker uit de Vallée de Joux. Sindsdien waren het altijd goede vrienden gebleven die zelfstandig en ook gezamenlijk opereerden. Naast (zak)horloges maakten ze ook klokken met een aandrijfsysteem dat gebruikmaakte van het verschil in luchtdruk, de zogenaamde Atmos-klok. Natuurlijk verwierf Jaeger ook bekendheid met het maken van snelheidsmeters en andere auto instrumenten. Maar het bekendste resultaat van de samenwerking tussen LeCoultre en Jaeger is toch wel het Reverso-polshorloge. De naam LeCoultre is nog tot 1970 afzonderlijk gebruikt voor de Noord-Amerikaanse markt. Dit omdat LeCoultre al een vertrouwde en gevestigde naam was in Amerika.

Twee jaar na het bedrijfsmatig samenvoegen van de beide merknamen kwam er een nóg bijzonderdere samenwerking tot stand – met de excentrieke Engelse entrepreneur en uitvinder Noel Pemberton-Billing. We hebben hier te maken met een niet geheel onomstreden figuur uit de vooroorlogse Britse geschiedenis. Noel Pemberton-Billing, geboren in 1881 in Hampstead, was op zijn 14e van huis weggelopen, om daarna per boot naar Zuid-Afrika te varen. Daar was hij lid geworden van de bereden politie en had hij het op zijn 16e tot bokskampioen geschopt. In de Boerenoorlog raakte hij gewond, waarna hij terugging naar Engeland. Vervolgens opende hij in Kingstonupon- Thames een van de allereerste garagebedrijven. Hij raakte al vroeg geïnteresseerd in luchtvaarttechniek en won in 1913 een weddenschap dat hij binnen 24 uur zijn vliegbrevet kon halen. Met het brevet en de gewonnen £ 500 (het equivalent van £ 30.000 vandaag de dag) op zak, begon hij samen met Hubert Scott- Paine de vliegtuigfabriek Pemberton- Billing Ltd. Dat was het begin van wat zou uitgroeien tot de befaamde Supermarine Aviation Works Ltd., het bedrijf dat later het Spitfire-jachtvliegtuig zou ontwikkelen en bouwen. Helaas had Pemberton-Billing geen aandeel in deze ontwikkeling gehad omdat hij om financiële redenen zijn bedrijfsaandeel had moeten verkopen. Naast volksvertegenwoordiger voor East Hertfordshire (van 1916 tot 1923) was Pemberton-Billing ook een gedreven uitvinder. Meerdere ontwerpen van watervliegtuigen staan op zijn naam, en ook die van twee camera’s. Dat had óók met een weddenschap te maken, een gevolg van het feit dat Pemberton-Billing een verwoed gokker was. Om de weddenschap te winnen, moest hij een volledig werkende kleinbeeldcamera ontwerpen die niet groter mocht zijn dan een pakje sigaretten. In 1939 kwam de door Pemberton-Billing ontworpen Compass-camera uit, vervaardigd uit een stuk aluminium. Het was een opmerkelijke prestatie. De camera was slechts 7 bij 5,4 bij 3,2 centimeter groot en het is zelfs vandaag de dag nog een van de kleinste 35mm-camera’s ooit gemaakt. Hij was bovendien van ongelooflijk veel mogelijkheden voorzien. Zo heeft de Compass een F3.5 35mm-lens, een afstandmeter, een waterpas en een volledige set ingebouwde filters. Hij werd gemaakt door niemand minder dan LeCoultre & Cie. Het mag duidelijk zijn dat deze camera een unicum is en zelden te koop aangeboden word.

We zijn dan ook bijzonder blij met deze aanwinst die als het aan ons ligt nog wel even in onze vitrine mag pronken. Compleet met originele instructie boekjes, twee stuks, en metalen draagkoortje bijna compleet te noemen. De leren etui is niet origineel maar wel uit de tijd. De camera zal worden verkocht zo als hij is en is niet getest op functionaliteit. Wel draait, klapt en is alles werkend aan deze camera. Een waar museum stuk volgens ons.